Haçlı Seferleri Sürecinde Dokuma Evleri: Mısır Örneği

Tarihî İpek Yolu ile desteklenen Doğu’nun eşsiz dokumaları, Bağdat’tan Kahire’ye varıncaya kadar Tırâz denilen dokuma evlerinde imal edilmiştir. Özellikle Mısır’da dokunan zarif kumaşlar, Firavunlardan Helen kraliçelerine, Vatikan’daki Papa’dan tarihte iz bırakmış büyük hükümdarlara pek çok önemli kişiyi giydirmiş, dönemlerinin güç ve zarafetini yansıtmıştır. Bu durum, Haçlıların bölgeye gelmesi zaman kesintiye uğradığı gibi hânedan değişiklikleri de sarsılmıştır. Mısır, Roma hâkimiyeti hükümdarlarına renkli gizemli tarihi bu konuda ayrı bir yer edinmiştir. Kadîm ilk İslâm fatihlerinden Emevîlere, Abbâsîlerden Fâtımîlere uzanan canlı yeni çehreye bürünmüştür. X. yüzyıldan itibaren ticaretin kayması Mısır evlerinin önemini artırmıştır. Kızıldeniz kanalıyla Hindistan Çin’in değerli ipeklerini eşi bulunmaz kadifelerini diğer merkezlere akıtmaya başlamıştır. Bundan sonra da Tûne, Şetâ, Dimyat, İskenderiye, Debîk, Behnesâ, el-Feremâ Fâtımîlerin idare merkezi Kahire şehirlerde tırâzlı kumaş dokunmaya devam 1099’dan Fâtımîler ardılları, Haçlılarla birlikte yaşamak zorunda kalarak sayfa açmışlardır. Haçlı seferleri esna-sında beşinci yedinci seferlerinin merkezlerinin kalbinde alan Dimyat’a yapılması, sürecin en hareketli dönemini içermiştir. Yaşanan olumsuzluktan kurtulmak için Eyyûbî hükümdarı el-Melikü’l-Kâmil’in (1218-1238), 1219’da Haçlılara evleri tanınan Dimyat karşılığında Lazkiye onun güneydoğusunda Cebele liman şehirlerini önermesini, ancak parlak teklifi kabul etmemesini yine buradaki zenginliği ilişkilendirebiliriz. Selâhaddîn-i Eyyûbî, Sultan Baybars tarihe mal olmuş kimseleri olayların içine çekmiş, onların konu-sundaki dirayetli idareleri niçin üne sahip olduklarını gözler önüne sermiştir. Eyyûbî’nin (1171-1193) Fâtımî iktidarını sonlandırarak 1171’de Mısır’a hâkim olmasından neredeyse aynı istikamette yoluna etmiştir. Selâhaddîn, Kahire’deki Dâru’t-Tırâz’a İbn Senâülmülk adlı görevliyi tayin ederek evlerine verdiği değeri ortaya koymuştur. Diğer yan-dan, adresleri olan İskenderiye ise üzerine yapılan seferlerin kısa özeti olmuş, buraların zenginliklerini yağmalamak isteyen gerçek amaçlarının kutsal değil para olduğunu kez daha yerler, stratejik konumları yanı sıra iktisadî kimlikleri boy göstermiş, avantajla-rını yitirmek istemeyen idareciler adı geçen evlerini başıboş bırakmayarak teftiş etmişlerdir. Ele almaya çalıştığımız süreç iyi anlaşılmasına net değerlendirilmesine vesile olmuştur.